Adres

Holmerpad 7, Tolbert

Opdrachtgever

 

Architect

 

Bouwjaar

Vanaf midden achttiende eeuw

Bouwtype

Oorspronkelijk arbeiderswoning

Bouwstijl

 

Huidige functie

Woonhuis

Voorm. functie

Arbeiderswoning, later boerderij

 

 

            

           

Beschrijving

Aan het Holmerpad in Tolbert gelegen woonhuis, opgetrokken uit baksteen. Oorspronkelijk was het een arbeiderswoning, maar het pand is rond 1920 uitgebreid tot een boerderij.

Het pand bestaat uit een voorhuis met daaraan vast een grote schuur. Rechts hiervan staat een vrijstaande stookhut. Achter op het erf bevinden zich nog een grote vrijstaande schuur en een varkenshok.

Het voorhuis dateert uit het midden van de achttiende eeuw en is het enige nog overgebleven onderdeel van de arbeiderswoning. De voorgevel – een tuitgevel – is  gericht op het noorden en bevat twee ramen met luiken op de begane grond en twee kleine openingen ter hoogte van de zolder. De oostgevel is lager en heeft geen ramen, omdat zich hierachter de bedsteden bevinden. De westgevel is hoger vanwege de krimp in de bebouwing aan deze zijde. Hier is een derde raam met luiken aangebracht, alsook de voordeur met zijraam.

De tuitgevel heeft vlechtingen, rollagen en ventilatiegaten ter hoogte van de zolder. De oorspronkelijke ramen zijn niet meer aanwezig en zijn vervangen door twintigste- eeuwse varianten. Het is opvallend dat de vlechtingen en de rollagen in een afwijkende rode baksteen zijn gemetseld. Het ligt voor de hand aan te nemen dat er aanpassingen aan het voorhuis zijn doorgevoerd toen het voormalige achterhuis rond 1920 werd vervangen door de huidige grote schuur. Hierbij werd het dak doorbroken en aangepast om de hogere schuur in te kunnen voegen en het geheel met riet te kunnen bedekken. Het voorhuis heeft nu weer een pannendak.

De schuur is opgebouwd in de negentiende-eeuwse traditie. Typerend voor dit schuurmodel is de nokverhoging ten opzichte van het voorhuis en de indeling van de schuur. De indeling bestaat uit een deel aan de oostzijde, een koestal met grup aan de westzijde en een paardenstal tegen de achtergevel aan. Dit type, de zogenaamde Friese schuur, werd veel in het Westerkwartier toegepast. Ter hoogte van de deel zijn grote schuurdeuren aangebracht en ter hoogte van de grup een enkele deur. De noordzijde van de schuur bevat een deur, een raampje en een luchtrooster van de melkkelder.

De vrijstaande houten schuur is vermoedelijk laat negentiende-eeuws en is opgebouwd uit onderdelen van oudere schuren, waaronder ronde, rozetvormige stalen draairamen. De vrijstaande varkensschuur is waarschijnlijk een van de oudste bijgebouwen op het erf.

 

Selectiecriteria

 

1. Historisch belang

 

In dit pand zijn verschillende elementen te zien die typerend zijn voor een bepaalde periode. De tuitgevel van het voorhuis met het vlechtwerk in het metselwerk en de twee kleine openingen ter hoogte van de zolder zijn typerend voor het midden van de achttiende eeuw. Ook is op enkele plaatsen nog oorspronkelijk achttiende-eeuws metselwerk met gestreken voeg aangetroffen. De schuur uit circa 1920 heeft de indeling van een Friese schuur, een type dat veel in het Westerkwartier werd toegepast. De bouw van deze schuur was een gevolg van de vestiging van de zuivelfabriek Lijempf  (=Leeuwarder ijs- en melkproductenfabriek) in 1916 in Tolbert. Veel bedrijven in de omgeving kochten land aan en verbouwden hun huizen tot melkveehouderijen. In en om het pand zijn nog diverse opvallende onderdelen, zoals oude gebinten, een pomp, tegels uit de achttiende en negentiende eeuw, bedsteden en hang- en sluitwerk vanaf de achttiende eeuw.

 

Waardering

 

Achttiende-eeuwse arbeiderswoning, naderhand vergroot tot keuterij, van regionaal belang vanwege cultuur- en architectonische waarde

- als voorbeeld van een arbeiderswoning die is uitgegroeid tot boerderij

- vanwege de vrij hoge mate van gaafheid van zowel het woon- als het bedrijfsgedeelte

- vanwege de karakteristieke ligging in het landschap aan het vroegere Holmerpad